สำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (สทนช.) และโครงการด้านน้ำ ภายใต้แผนความร่วมมือไทย-เยอรมันด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของ GIZ ร่วมกันศึกษาความเป็นไปได้ในการใช้มาตรการทางเลือกของการปรับตัวโดยอาศัยระบบนิเวศที่เหมาะสมในการจัดการน้ำท่วมและน้ำแล้งในลุ่มน้ำยม

“พื้นที่ยมหลง” เกิดจากการที่ลำน้ำยมโค้งตวัดเปลี่ยนเส้นทางการไหลจากแนวโค้งเดิมเป็นแนวลำน้ำสายใหม่ ลุ่มน้ำยมในจังหวัดแพร่ มีพื้นที่ยมหลงอยู่ประมาณ 23 แห่ง ซึ่งพื้นที่ดังกล่าวได้รับผลกระทบจากน้ำท่วมและน้ำแล้งบ่อยครั้ง สทนช. จึงเข้ามาประเมินพื้นที่ยมหลงเพื่อจัดการปัญหาด้านภัยแล้งและน้ำท่วม โดยปันน้ำจากส่วนที่เกินจากแม่น้ำยมเข้าสู่พื้นที่ยมหลงในช่วงน้ำหลาก ส่วนน้ำที่หลากเข้าสู่พื้นที่ยมหลงนั้นยังสามารถเก็บกักไว้ใช้ในหน้าแล้ง และบางส่วนสามารถซึมผ่านใต้ดินไปเป็นน้ำบาดาลสำหรับให้พื้นที่ชุมชนเก็บน้ำไว้ใช้ได้ต่อไป

สทนช. ในฐานะเลขานุการคณะกรรมการลุ่มน้ำและโครงการด้านน้ำ ภายใต้แผนความร่วมมือไทย-เยอรมันด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของ GIZ เล็งเห็นถึงความเป็นไปได้ในการสำรวจและประเมินพื้นที่ยมหลง จึงได้ร่วมกันทำการวิเคราะห์เพื่อศึกษาการใช้มาตรการทางเลือกของการปรับตัวโดยอาศัยระบบนิเวศที่เหมาะสมในการจัดการน้ำท่วมและน้ำแล้งในลุ่มน้ำยม การศึกษาครั้งนี้เน้นไปที่วิธีแก้ปัญหาโดยใช้ธรรมชาติเป็นพื้นฐานหรือมาตรการการปรับตัวโดยอาศัยระบบนิเวศเพื่อนำไปสู่การบริหารจัดการทรัพยากรน้ำในพื้นที่อย่างยั่งยืน เพราะเป็นมาตรการที่ใช้ต้นทุนน้อย แต่เกิดประโยชน์ต่อสิ่งแวดล้อมและชุมชนมาก เช่น การหาปลาในฤดูน้ำหลาก และการลดความเสี่ยงจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและภัยพิบัติในลุ่มน้ำในระยะยาว โดย สนทช. และ GIZ ได้มีการลงพื้นที่ “หนองใหม่” หนึ่งในพื้นที่ยมหลง เพื่อทำการศึกษาเบื้องต้นร่วมกันในวันที่ 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2563 ที่ผ่านมา

การวิเคราะห์เพื่อศึกษาความเป็นไปได้ในการใช้มาตรการการปรับตัวโดยอาศัยระบบนิเวศในพื้นที่หนองใหม่ ยังเปิดโอกาสให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการปรับปรุงลักษณะการดำเนินงานของโครงการให้สอดคล้องกับความต้องการของท้องถิ่นเป็นหลัก โดยการศึกษาพร้อมผลวิเคราะห์จะแล้วเสร็จภายในปี พ.ศ. 2563 ซึ่งสทนช. จะนำแนวทางการศึกษาดังกล่าวไปขยายผลศึกษาแก้ปัญหาลุ่มน้ำอื่น ๆ ทั่วประเทศ

ว่าที่ ร.ต.ประพัฒน์ เดชหาญ ผู้อำนวยการส่วนประสานและบริหารจัดการลุ่มน้ำยม กล่าวว่า “การให้คนในชุมชนและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องเข้ามาร่วมในกระบวนการตัดสินใจ และกระบวนการวางแผนการดำเนินงานนั้นเป็นเรื่องที่จำเป็นอย่างมาก เพราะจะทำให้ชุมชนเกิดการยอมรับในการดำเนินการ อีกทั้งชุมชนยังได้มีความรู้สึกถึงความเป็นเจ้าของของโครงการที่เกิดขึ้น ผลสุดท้ายแล้ว ชุมชนในพื้นที่จะได้ลดความเสี่ยงจากผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและภัยพิบัติซึ่งเกิดจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ รวมถึงน้ำท่วมและน้ำแล้งอย่างยั่งยืน”