“โครงการการผลิตและบริโภคอย่างยั่งยืน: ฉลากสิ่งแวดล้อมและการจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมของภาครัฐ เส้นทางสู่สังคมคาร์บอนต่ำในอาเซียน” (Scaling SCP) ได้รับอนุมัติการดำเนินงานโครงการเมื่อวันที่ 17 มีนาคม พ.ศ. 2565 โดย Scaling SCP เป็นโครงการในระดับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งได้รับทุนสนับสนุนจากแผนงานการปกป้องสภาพภูมิอากาศในระดับสากล (IKI) กระทรวงสิ่งแวดล้อม คุ้มครองธรรมชาติ ความปลอดภัยทางปรมาณูและคุ้มครองผู้บริโภค สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี (BMUV) ในยุทธศาสตร์ที่ 3 (Column III) ภายใต้การกำกับดูแลของฝ่ายนโยบายการบริโภคอย่างยั่งยืนและกระบวนการผลิตผลิตภัณฑ์ที่คำนึงถึงสิ่งแวดล้อม สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี (Department GII2 Sustainable Consumer Protection Policy, Product-Related Environmental Protection)
โครงการ Scaling SCP ดำเนินงานในประเทศไทย มาเลเซีย อินโดนีเซีย และฟิลิปปินส์ โดยมีเป้าหมายในการส่งเสริมนโยบายด้านผลิตภัณฑ์ที่ยั่งยืนเพื่อลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ทั้งนี้ จากภาพรวมการดำเนินงานในปัจจุบันของ 4 ประเทศสมาชิก พบว่า มีการใช้ฉลากสิ่งแวดล้อมเป็นเครื่องมือในการสื่อสารและบ่งบอกให้ผู้บริโภคทราบถึงความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมของผลิตภัณฑ์ อย่างไรก็ตาม หลักเกณฑ์ที่ใช้มักไม่ได้คำนึงถึงเทคโนโลยีที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบันที่มีความก้าวหน้าและพัฒนาไปมาก รวมทั้งเกณฑ์ด้านวัสดุหรือเกณฑ์การหมุนเวียนกลับมาใช้ใหม่ที่ยังไม่ได้มีการนำมาผนวกรวมในการพิจารณาให้การรับรอง เช่น ความทนทาน (durability) ความเชื่อมั่น (Reliability) ความสามารถในการซ่อมแซมได้ (reparability) หรือปริมาณการใช้วัสดุรีไซเคิล นอกจากนี้ ตลาดสำหรับผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมยังคงเป็นตลาดเฉพาะกลุ่มและถูกมองว่าเป็นผลิตภัณฑ์พรีเมียมและมีราคาสูง
การจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมของภาครัฐ (Green Public Procurement: GPP) เป็นกลไกที่ประเทศสมาชิกใช้ในการดำเนินนโยบายที่ส่งเสริมการผลิตและการบริโภคอย่างยั่งยืน และเพิ่มปริมาณความต้องการผลิตภัณฑ์ที่มีฉลากสิ่งแวดล้อม อย่างไรก็ตาม โครงสร้างการกำกับดูแลงานที่ซับซ้อนในการผนวกรวมหลักเกณฑ์ด้านสิ่งแวดล้อมในการประกวดราคาจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ และวิธีการตรวจประเมินโดยใช้หลักต้นทุนตลอดอายุการใช้งาน (Life-Cycle Costing) หรือหลักเกณฑ์ของฉลากสิ่งแวดล้อมเองนั้น จำเป็นที่จะต้องมีการพัฒนาขีดความสามารถของหน่วยงานและบุคลากรที่เกี่ยวข้องเป็นอย่างมาก โดยโครงการฯ มีแนวทางการดำเนินงานในการจัดฝึกอบรม การพัฒนาระบบภายในหน่วยงาน การพัฒนากรอบนโยบาย ตลอดจนการจัดตั้งกลไกประสานงานและกำกับการดำเนินงานระหว่างกระทรวงและหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง
โครงการ Scaling SCP มุ่งเน้นการพัฒนาหลักเกณฑ์และเงื่อนไขการรับรองฉลากสิ่งแวดล้อมเพื่อส่งเสริมผลิตภัณฑ์ให้มีความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น และยกระดับการดำเนินงานด้านการจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมของภาครัฐ (GPP) ให้เกิดผลกระทบในวงกว้างมากขึ้น โดยมีแนวทางการดำเนินงาน ดังนี้:
ในประเทศไทย การดำเนินงานจะมุ่งเน้นการพัฒนาระบบการติดตามและประเมินผล (M&E) สำหรับการจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมของภาครัฐ (GPP) และยกระดับมาตรฐานการรับรองฉลากเขียวของไทย ตลอดจนบูรณาการระบบ GPP กับยุทธศาสตร์การขับเคลื่อนประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG ที่เป็นวาระแห่งชาติ ทั้งนี้ โครงการฯ มีแผนงานความร่วมมือกับการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ที่จะนำร่องการใช้กลไกการจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมของภาครัฐอย่างเต็มรูปแบบ โดยจะเริ่มดำเนินการจากการจัดหาเครื่องปรับอากาศที่ใช้เทคโนโลยีการทำความเย็นสีเขียวเป็นลำดับแรก
ในทำนองเดียวกัน การดำเนินงานในประเทศมาเลเซียจะมุ่งเน้นการยกระดับมาตรฐานการรับรองฉลากสิ่งแวดล้อมประเภทที่ 1 ของสถาบันมาตรฐานและวิจัยอุตสาหกรรมแห่งมาเลเซีย (SIRIM Eco-Label) โดยการปรับใช้หลักเกณฑ์การหมุนเวียนกลับมาใช้ใหม่ และหลักเกณฑ์ขั้นต่ำในการออกแบบที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในรูปแบบภาคบังคับ ซึ่ง SIRIM เป็นหนึ่งในฉลากที่อยู่ใน “บัญชีฉลากเพื่อสิ่งแวดล้อม” ภายใต้โครงการฉลากสิ่งแวดล้อมและเครื่องหมาย MyHijau ของมาเลเซียที่ช่วยสนับสนุนการดำเนินงานด้านการจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมของภาครัฐ (GPP) ได้เป็นอย่างดี ทั้งนี้ แนวทางการดำเนินงานโครงการฯ จะมุ่งเน้นไปที่การทำให้ฉลากสิ่งแวดล้อม MyHijau กลายเป็นเกณฑ์มาตรฐานเพื่อที่จะป้องกันการฟอกเขียวและยกระดับการดำเนินงานด้าน GPP รวมถึงการจัดทำระบบติดตามประเมินผลแบบอัตโนมัติ นอกจากนี้ ประเทศมาเลเซียได้จัดทำนโยบายขับเคลื่อนเศรษฐกิจหมุนเวียน ภายใต้แผนพัฒนาประเทศระยะ 5 ปีที่เพิ่งมีการประกาศใช้ไปเมื่อเร็วๆ นี้ ซึ่งได้ระบุแผนงานที่จะขยายขอบเขตการดำเนินงาน GPP ไปสู่ระดับพื้นที่ รวมทั้งส่งเสริมการใช้กลไก GPP ในอาคารภาครัฐ ทั้งนี้ โครงการฯ จะจัดทำโครงการนำร่องเพื่อพัฒนาแผนงานต้นแบบ (Blueprints) เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ต่อไป
สำหรับประเทศอินโดนีเซีย ในปัจจุบันได้มีการจัดตั้งหน่วยงานขึ้นใหม่เพื่อกำกับดูแลงานด้านมาตรฐานสิ่งแวดล้อมและฉลากสิ่งแวดล้อม ได้แก่ สำนักงานมาตรฐานเครื่องมือการจัดการป่าไม้และสิ่งแวดล้อม (The Environmental and Forestry Instrument Standardization Agency: BSILHK) ซึ่งมีกลุ่มงานที่ทำหน้าที่กำกับการอ้างสิทธิ์ผลิตภัณฑ์และการพัฒนาฉลากสิ่งแวดล้อมประเภทที่ 1 Ramah Lingkungan อย่างไรก็ตาม เนี่องจากหลักเกณฑ์เกี่ยวกับผลิตภัณฑ์และบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมยังมีไม่มากเท่าที่ควร โครงการ Scaling SCP จึงวางแนวทางให้การสนับสนุนด้านการจัดการโครงสร้างเชิงสถาบันของสำนักงาน BSILHK และการพัฒนาฉลากสิ่งแวดล้อม โดยมีแผนที่จะพัฒนาขีดความสามารถของบุคลากร และเสริมสร้างเสถียรภาพเชิงสถาบันในการดำเนินงานด้านการจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมของภาครัฐ (GPP) ซึ่งมีหน่วยงานหลักอย่างกระทรวงนโยบายและแผนแห่งชาติอินโดนีเซีย (Bappenas) และสำนักงานจัดซื้อจัดจ้างสินค้าและบริการของอินโดนีเซีย (LKPP) ให้การสนับสนุนการดำเนินงานอย่างเต็มที่ ทั้งนี้ อาจมีการพัฒนาบัญชีรายชื่อผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมเพื่อช่วยขับเคลื่อนการดำเนินงาน GPP ให้มีประสิทธิภาพมากขึ้นอีกด้วย
ประเทศฟิลิปปินส์ได้มีการตั้งเป้าหมายให้ฉลากสิ่งแวดล้อมประเภทที่ 1 ของฟิลิปปินส์ (Green Choice Philippines: GCP) ได้รับการรับรองจากเครือข่ายฉลากสิ่งแวดล้อมโลก (Global Ecolabelling Network: GEN) และมีการเชื่อมโยงกับระบบการจัดซื้อจัดจ้างที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมของภาครัฐ (GPP) ซึ่งโครงการ Scaling SCP จะให้การสนับสนุนการดำเนินงานตามเป้าหมายดังกล่าว รวมถึงสนับสนุนการพัฒนาหลักเกณฑ์ของผลิตภัณฑ์ให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะผลิตภัณฑ์ในกลุ่มของอุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้ทั่วไป (Common Supply and Equipment: CSE) ที่มีปริมาณการจัดซื้อเป็นจำนวนมาก ซึ่งจะช่วยเพิ่มปริมาณความต้องการสินค้า/บริการในกลุ่ม CSE ได้ในเวลาอันรวดเร็ว นอกจากนี้ โครงการฯ จะสนับสนุนการพัฒนาบัญชีรายชื่อผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมที่มีอยู่ในตลาด และเชื่อมโยงกับระบบการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐด้วยอิเล็กทรอนิกส์ (e-Procurement) ต่อไป
โครงการ Scaling SCP ได้เปิดตัวชุดงานเสวนาทางออนไลน์ที่เริ่มขึ้นเมื่อวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2565 ซึ่งมีผู้เข้าร่วมงานกว่า 100 คน ทั้งจากภาครัฐ ภาคเอกชน องค์กรระหว่างประเทศและสถาบันการศึกษา โดยการจัดงานดังกล่าวได้ดำเนินการควบคู่ไปกับกิจกรรมภายใต้โครงการสนับสนุนการพัฒนาด้านการผลิตและการบริโภคอย่างยั่งยืนในเอเชีย (ประเทศกัมพูชา สปป.ลาว เวียดนาม และภูฎาน) (SCP Outreach) ที่ให้การสนับสนุนการพัฒนาด้านการผลิตและการบริโภคอย่างยั่งยืนในภูมิภาคเอเชียมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2563