วิกฤติของพลาสติก ถึงเวลาลด-เลิกใช้พลาสติกแบบครั้งเดียวแล้วทิ้ง!

ประเทศไทยเป็นหนึ่งในผู้ก่อมลพิษขยะพลาสติกที่ใหญ่ที่สุดติดอันดับ 6 ของโลก
ประเทศไทยสร้างขยะ 26.85 ล้านตันในปี พ.ศ. 2561 ซึ่งเท่ากับ 1.13 กิโลกรัม ต่อคนต่อวัน
2.7 ล้านตันเป็นพลาสติกและโฟม หรือเฉลี่ย 7,000 ตันต่อวัน ซึ่ง 5,300 ตันเป็นพลาสติก

ในหนึ่งปี มีการใช้ถุงพลาสติก 500 ล้านใบ ซึ่งโดยเฉลี่ยหนึ่งคนใช้ถุงพลาสติก 8 ใบต่อวัน (สำรวจในปี พ.ศ. 2560 โดยกรมควบคุมมลพิษ)

ร้อยละ 23 หรือ 6.22 ล้านตันของขยะทั้งหมดต่อปี ไม่ได้รับการจัดเก็บและจัดการอย่างถูกวิธี

ในปี พ.ศ. 2561 จังหวัดชายฝั่งสร้างทั้ง 23 จังหวัดมีขยะ 10 ล้านตันต่อปี ซึ่ง 5 ล้านตัน ไม่ได้รับการจัดการอย่างเหมาะสม กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งเปิดเผยว่าขยะพลาสติก 50,000 – 60,000 ตันหรือ 750 ล้านชิ้นไหลลงสู่ทะเล

ขยะพลาสติกที่พบในทะเลได้แก่ ถุง (ร้อยละ 18) ขวดพลาสติก (ร้อยละ 17) และภาชนะบรรจุอาหาร (ร้อยละ 9) หลอด (ร้อยละ 5) และฝาขวดพลาสติก (ร้อยละ 3)

ประเทศไทยได้มีการดำเนินการอะไรบ้าง
เมื่อเร็วๆ นี้ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมได้เชิญชวนร้านค้า ห้างสรรพสินค้า สมาคมการค้า และผู้ผลิตพลาสติกเข้าร่วมแคมเปญลดการใช้ถุงพลาสติกประเภทใช้ครั้งเดียวทิ้ง ซึ่งห้างสรรพสินค้าและร้านสะดวกซื้อหลายแห่ง จะงดให้ถุงพลาสติกกับผู้ที่มาซื้อสินค้าโดยจะเริ่มในเดือนมกราคม พ.ศ. 2563

แผนงานการจัดการขยะพลาสติก ปี พ.ศ. 2561-2573 ระบุว่า ภายในปี พ.ศ. 2562 ประเทศไทยจะสั่งห้ามการใช้พลาสติก 3 ชนิด ได้แก่ 1) ไมโครบีดจากพลาสติก (Microbead) พลาสติกหุ้มฝาขวดน้ำดื่ม และผลิตภัณฑ์พลาสติกที่มีส่วนผสมของสารประเภทอ็อกโซ่ (Oxo) หรือถุงพลาสติกที่สามารถย่อยสลายได้ ซึ่งผู้ผลิตใส่สารเติมแต่งเพื่อให้เปราะมากขึ้น แตกตัวเป็นชิ้นเล็ก จนเป็นไมโครพลาสติกได้เร็วขึ้น ซึ่งสามารถปนเปื้อนเข้าไปในสิ่งแวดล้อมรอบตัวเรา หรือแม้แต่สิ่งมีชีวิตเล็กๆ

และใน พ.ศ. 2565 จะเลิกใช้พลาสติก 4 ประเภท ซึ่งเป็นพลาสติกประเภทใช้ครั้งเดียวทิ้ง (Single use Plastic) ได้แก่ 1) ถุงพลาสติกหูหิ้ว 2) กล่องโฟมบรรจุอาหาร 3) แก้วพลาสติก (แบบบางใช้ครั้งเดียว) 4) หลอดพลาสติก

ในปี พ.ศ. 2570 ตั้งเป้านำขยะผลิตภัณฑ์และบรรจุภัณฑ์พลาสติกกลับเข้ามาใช้ประโยชน์ 100% รวมถึงการเปลี่ยนขยะให้เป็นพลังงาน

ผู้ผลิตน้ำดื่มรายใหญ่ 5 รายได้ยกเลิกการใช้พลาสติกหุ้มฝาตั้งแต่เดือนเมษายน พ.ศ. 2561 ผู้ผลิตรายเล็กจะยุติการใช้พลาสติกหุ้มฝาภายในปี พ.ศ. 2562

สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาประกาศห้ามการผลิตนำเข้าและจำหน่ายเครื่องสำอางที่มีไมโครบีด

ประเทศอื่นๆ มีการดำเนินการอย่างไรในเรื่องการใช้พลาสติก

ในบรรดาหลายๆ ประเทศ แคนาดาตั้งเป้ายกเลิกพลาสติกชนิดใช้ครั้งเดียวทิ้งภายในปี พ.ศ. 2564
อินเดียจะยกเลิกพลาสติกแบบใช้ครั้งเดียวทิ้งทั้งหมดภายในปี พ.ศ. 2565 นายกรัฐมนตรีของอินเดียจะเปิดตัวแคมเปญงดใช้ถุงพลาสติก ถ้วย จาน ขวดขนาดเล็ก หลอดและซองบรรจุบางประเภท

ประเทศจีนได้สั่งห้ามการนำเข้าขยะพลาสติกจากต่างประเทศในปี พ.ศ.2560 ประเทศเคนยาซึ่งตกเป็นพาดหัวข่าวทั่วโลกในการประกาศ บังคับใช้กฎหมายที่เข้มงวดที่สุดในโลกในการต่อต้านการใช้ถุงพลาสติกเมื่อปีที่แล้ว ผู้ที่เดินทาง หรืออาศัยอยู่ในประเทศเคนยา ทั้งที่ผลิตขาย อาจถูกจำคุกถึง 4 ปี หรือปรับ 40,000 ดอลลาร์ สหรัฐฯ (ประมาณ 1.2 ล้านบาท) ส่วนผู้ที่ใช้ถุงพลาสติกอาจถูกปรับมากกว่า 500 ดอลลาร์ หรือประมาณ 15,000 บาท หรือจำคุก 1 ปี

กระทรวงสิ่งแวดล้อม คุ้มครองธรรมชาติ และความปลอดภัยทางปรมาณู สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี (BMU) ได้ประกาศแผน 5 จุด เพื่อลดขยะพลาสติก ในปี พ.ศ. 2561 ซึ่งได้แก่

1. การหลีกเลี่ยงผลิตภัณฑ์และบรรจุภัณฑ์ที่ไม่จำเป็น
2. การทำบรรจุภัณฑ์และผลิตภัณฑ์อื่นๆ เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากขึ้น ด้วยกฎการออกใบอนุญาตใหม่
3. การรีไซเคิลที่มากขึ้น เพิ่มจุดรีไซเคิลให้มากขึ้น
4. การป้องกันพลาสติกไม่ให้เข้าไปในขยะอินทรีย์
5. การให้ความช่วยเหลือกับต่างประเทศในการจำกัดขยะพลาสติกในมหาสมุทร ซึ่งรวมถึงการเพิ่มช่วยเหลือด้านการเงินให้กับประเทศอื่น ๆ
   (ที่มา: Deutsche Welle)

รัฐบาลเยอรมันได้ประกาศแผนการคืนเงินมัดจำ เมื่อผู้บริโภคซื้อเครื่องดื่ม ค่ามัดจำขวดเครื่องดื่มนั้นได้ถูกรวมไปในราคาขายของเครื่องดื่ม ซึ่งเมื่อผู้บริโภคคืนขวดเครื่องดื่มที่จุดรวบรวมก็จะได้รับเงินมัดจำนั้นคืน

รัฐบาลเยอรมันให้การสนับสนุนประเทศต่างๆ มายาวนาน รวมถึงในด้านการพัฒนาที่ยั่งยืนในประเทศไทย ผ่าน GIZ ในสาขาต่างๆ เช่น การเกษตร การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ พลังงาน ธรรมาภิบาล การขนส่ง การพัฒนาเมืองและอุตสาหกรรม การจัดการของเสียและทรัพยากรธรรมชาติ และการอาชีวศึกษา

ในด้านปัญหาขยะและขยะพลาสติก โครงการ Rethinking plastics – circular economy solutions to marine litter ซึ่งได้รับทุนจากกระทรวงเพื่อความร่วมมือทางเศรษฐกิจและการพัฒนาสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี (BMZ) และสหภาพยุโรป สนับสนุนประเทศไทยในการเปลี่ยนผ่านสู่การบริโภคและการผลิตพลาสติกอย่างยั่งยืน รวมทั้งประเทศอื่นๆ ในภูมิภาคตะวันออกและตะวันออกเฉียงใต้ เพื่อลดจำนวนขยะในทะเล โครงการฯ เสริมสร้างความร่วมมือของสหภาพยุโรปกับประเทศต่างๆ ในภูมิภาคทั้งในด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน ขยะพลาสติก และการลดขยะในทะเล

โครงการด้านการจัดการขยะ ภายใต้แผนงานความร่วมมือไทย-เยอรมันด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ สนับสนุนรัฐบาลไทยในการปรับปรุงกรอบนโยบายด้านการจัดการขยะและน้ำเสียชุมชน และสนับสนุนการดำเนินการตามเป้าหมายลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของประเทศ โดยมีกระทรวงสิ่งแวดล้อม คุ้มครองธรรมชาติ และความปลอดภัยทางปรมาณู สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี (BMU) ผ่านแผนงานปกป้องการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศระดับสากล (IKI) สนับสนุนด้านงบประมาณ

โครงการพัฒนาการและการวัดผลการผลิตและการบริโภคอย่างยั่งยืน สำหรับสังคมเศรษฐกิจคาร์บอนต่ำในกลุ่มประเทศรายได้ปานกลาง และกลุ่มประเทศอุตสาหกรรมใหม่ สนับสนุนการบูรณาการเกณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสภาพอากาศ ผนวกเข้ากับฉลากสิ่งแวดล้อมในประเทศเป้าหมาย ซึ่งได้แก่ ประเทศไทย อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ และพัฒนาการรับรู้ร่วมกันในเรื่องฉลากสิ่งแวดล้อมระหว่างประเทศต่างๆ ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งโครงการฯได้รับการสนับสนุนด้านเงินทุนจาก BMU

ความร่วมมือเป็นกุญแจสำคัญในการบรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้ในระดับประเทศและระดับโลก การแก้ปัญหาไม่สามารถมุ่งประเด็นการลดการใช้พลาสติกไปที่ผู้บริโภคเพียงด้านเดียว ทุกภาคส่วนไม่ว่าจะเป็นบทบาทหน้าที่ของรัฐบาลในการออกกฎหมาย กำหนดกฎระเบียบ หรือข้อบังคับ นักวิจัย นักวิทยาศาสตร์ หรือนักออกแบบผลิตภัณฑ์ร่วมกันค้นหาทางเลือกที่ยั่งยืน บริษัทผลิตหรือจำหน่ายสินค้าอุปโภคบริโภคในชีวิตประจำวันเลือกใช้พัสดุภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การสร้างความตระหนักรู้และการสนับสนุนจากสื่อและภาคประชาสังคม และการเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคของผู้บริโภคเองควรเกิดขึ้นไปพร้อมๆ กัน

ที่มา: The Guardian, National Geographic, Deutsche Welle, Reuters, กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม, กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง, Bangkok Post

GALLERY