โครงการการออกแบบการขนส่งภายในเมืองขนาดกลางอย่างยั่งยืนของภูมิภาคอาเซียน (SMMR)
ความเป็นมา
50% ของประชากร 669 ล้านคนในประเทศสมาชิกอาเซียนอาศัยอยู่ในเขตเมืองที่เติบโตอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้ความต้องการการเดินทางและขนส่งในเมืองและการจราจรเพิ่มขึ้น ซึ่งสิ่งนี้เป็นแรงผลักดันให้เกิดเมืองภูมิภาค (metropolitan region) ที่มีลักษณะการทำงานและการพึ่งพาอาศัยกันระหว่างเมืองหลัก การตั้งถิ่นฐานที่อยู่ติดกัน และเขตพื้นที่โดยรอบที่ขยายกว้างขึ้น โดยที่ภาคการขนส่งในปัจจุบันรับผิดชอบประมาณหนึ่งในสี่ของการปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่เกี่ยวข้องกับพลังงานทั้งหมดในภูมิภาคอาเซียน
ในระดับอาเซียน ความสำคัญของการขนส่งอย่างยั่งยืนและการวางแผนเชิงบูรณาการได้รับการยอมรับจากแผนยุทธศาสตร์การขนส่งกัวลาลัมเปอร์ พ.ศ. 2559-2568 (Kuala Lumpur Transport Strategic Plan: KLTS 2016-2025) และยุทธศาสตร์ภูมิภาคอาเซียนว่าด้วยการขนส่งทางบกที่ยั่งยืน (ASEAN Regional Strategy on Sustainable Land Transport: RSSLT) อย่างไรก็ตาม ความท้าทายของเมืองภูมิภาคยังไม่ได้รับการแก้ไขอย่างชัดเจนในกลยุทธ์ที่มีอยู่ จึงจำเป็นต้องปรับปรุงความเข้าใจของผู้มีอำนาจตัดสินใจในท้องถิ่นเกี่ยวกับแนวทางการเดินทางและขนส่งอย่างยั่งยืน และต้องมีการพัฒนาแบบจำลองสำหรับความร่วมมือข้ามพรมแดน รวมถึงของหน่วยงานภาครัฐต่อไป
โครงการออกแบบการเดินทางและขนส่งที่ยั่งยืนในเขตเมืองภูมิภาค (Sustainable Mobility in Metropolitan Regions: SMMR) ดำเนินการโดยองค์กร Gesellschaft für Agrarprojekte in Übersee (GFA Consulting Group GmbH) และภาคีเครือข่ายต่าง ๆ ในนามขององค์กรความร่วมมือระหว่างประเทศของเยอรมัน (GIZ) โดยมีระยะโครงการระยะแรก (SMMR I) ระหว่างปีพ.ศ. 2562 และ พ.ศ. 2564 และระยะที่สอง (SMMR II) ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2564
วัตถุประสงค์
เพื่อสนับสนุนผู้กำหนดนโยบายการขนส่งระดับท้องถิ่น ระดับประเทศ และระดับนานาชาติ รวมถึงผู้เชี่ยวชาญ ผู้ปฏิบัติงาน และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการดำเนินการตามกลยุทธ์ “หลีกเลี่ยง-เปลี่ยนแปลง-ปรับปรุง” (Avoid–Shift–Improve: ASI) ใน 4 ระดับ:
- เอกสารนโยบายระดับอาเซียนที่แนะนำการดำเนินการตามแผนยุทธศาสตร์การขนส่งกัวลาลัมเปอร์ (KLTS) และยุทธศาสตร์ระดับภูมิภาคว่าด้วยการขนส่งทางบกที่ยั่งยืน (RSSLT) โดยละเอียดยิ่งขึ้น
- เครือข่ายเฉพาะเรื่องและโครงการร่วมกันระหว่างเขตเมืองใหญ่ในประเทศสมาชิกอาเซียนที่แปลงนโยบายเหล่านี้ไปสู่การปฏิบัติ
- โครงการนำเสนอ (Lighthouse projects) ในภูมิภาคที่มุ่งเน้นการอ้างอิงแนวทางปฏิบัติที่ดีสำหรับระบบขนส่งแบบยั่งยืนที่เป็นนวัตกรรมใหม่และรูปแบบใหม่ของความร่วมมือระหว่างผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
- การสร้างขีดความสามารถในทางทฤษฎีและการปฏิบัติ
แนวทางการดำเนินงาน
โครงการ SMMR นำแนวทาง ASI ไปใช้เพื่อการเดินทางและขนส่งในเมืองอย่างยั่งยืน เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564 ในการประชุมรัฐมนตรีคมนาคมอาเซียนครั้งที่ 27 ได้ออกปฏิญญาพนมเปญว่าด้วยการเดินทางและขนส่งในเมืองอย่างยั่งยืน (Phnom Penh Declaration on Sustainable Urban Mobility) ซึ่งสนับสนุนการดำเนินการตามแนวทาง ASI ดังนี้:
- หลีกเลี่ยง – ความจำเป็นในการขนส่งทางไกลสำหรับกิจกรรมทางสังคม เศรษฐกิจ และการพักผ่อนหย่อนใจในชีวิตประจำวัน ผ่านการใช้ที่ดินแบบบูรณาการและการวางแผนการขนส่ง
- เปลี่ยนแปลง – การเดินทางและขนส่งไปสู่รูปแบบการขนส่งที่มีประสิทธิภาพและยั่งยืนที่สุด โดยขึ้นอยู่กับสถานที่และวัตถุประสงค์ ผ่านกฎระเบียบและเครื่องมือจูงใจสำหรับการเดินทางที่สะดวก คุณภาพดี ลดพลังงานและการปล่อยมลพิษอย่างมีประสิทธิภาพ ตลอดจนบริการขนส่งที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
- ปรับปรุง – เทคโนโลยีการขนส่ง เพื่อให้แต่ละรูปแบบของการขนส่ง และสนับสนุนระบบนิเวศที่เป็นอันตรายน้อยลง มีประสิทธิภาพมากขึ้น และเข้าถึงได้
ผลการดำเนินงานโครงการที่ผ่านมา
เอกสารนโยบายอาเซียน (ASEAN Policy Papers) – ด้วยการสนับสนุนของโครงการ SMMR ระยะที่ 1 อาเซียนได้ออกเอกสารนโยบายสองฉบับที่มุ่งสนับสนุนหน่วยงานระดับชาติและระดับท้องถิ่น ในการพัฒนารูปแบบใหม่ของความร่วมมือระดับสถาบันในระดับเมืองขนาดใหญ่และมหานคร และการวางแผนเชิงบูรณาการแบบมีส่วนร่วม เอกสารเหล่านี้อธิบายไว้ด้านล่าง และสามารถดาวน์โหลดได้เป็นภาษาอังกฤษ และมีการแปลเป็นภาษาไทย อินโดนีเซีย เขมร ลาว และเวียดนาม จากเว็บไซต์ของอาเซียนและ https://smmr.asia/
ชุดเครื่องมือสำหรับการจัดตั้งคณะเจ้าหน้าที่บริหารด้านการขนส่งของเมืองใหญ่ในเมืองภูมิภาคของอาเซียน (Toolbox for the Establishment of Metropolitan Transport Executives: MTE) – MTE เป็นคำทั่วไปที่ใช้กำหนดหน่วยงานที่สร้างขึ้นตามวัตถุประสงค์ซึ่งมีร่วมกันในการประสานงานและดำเนินการในระดับยุทธวิธีตามกลยุทธ์การขนส่งแบบยั่งยืนที่ตัดสินใจและสนับสนุนโดยหน่วยงานทางการเมืองที่รับผิดชอบทั้งหมด MTE Toolbox นี้มอบให้แก่หน่วยงานที่รับผิดชอบในการหาทางออกจากเขาวงกตของสถาบัน และสนับสนุนให้ออกแบบและดำเนินการตามนโยบายการขนส่งที่ยั่งยืนอย่างเพียงพอตามกลยุทธ์ ASI โดยรัฐมนตรีคมนาคมของประเทศสมาชิกอาเซียนสนับสนุนการพัฒนา MTE รวมถึงการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทั้งหมดในระบบของการขนส่ง
แนวทางการดำเนินงานสำหรับการพัฒนาแผนการเดินทางและขนส่งของเมืองอย่างยั่งยืนในเมืองภูมิภาคของอาเซียน (Guidelines for the Development of Sustainable Urban Mobility Plans: SUMP) – SUMP แนะนำวิธีการแบบมีส่วนร่วมและแบบสหวิทยาการในการวางแผนการขนส่ง แนวทางดังกล่าวจะนำเสนอสี่ขั้นตอนของกระบวนการ SUMP ที่ปรับให้เหมาะกับแนวทางปฏิบัติและทรัพยากรในการวางแผนในปัจจุบันตลอดจนผลลัพธ์หลัก โดยในแต่ละระยะ แนวทางปฏิบัติจะให้คำจำกัดความทั่วไป ตัวอย่าง บทเรียนที่ได้รับ แนวทางปฏิบัติที่ดีที่สุด และข้อเสนอแนะเกี่ยวกับแง่มุมต่าง ๆ ของกระบวนการวางแผน โดยคำนึงถึงบริบทและเงื่อนไขของสถาบัน สิ่งแวดล้อม และสังคมที่แตกต่างกัน รัฐมนตรีคมนาคมของประเทศสมาชิกอาเซียนสนับสนุนการพัฒนา SUMP ในระดับชาติ ระดับมหานคร และระดับเมือง โครงการ SMMR ระยะที่ 2 จะสนับสนุนอาเซียนในการพัฒนาเอกสารนโยบายเพิ่มเติมสองฉบับที่จัดการกับความท้าทายของสององค์ประกอบที่สำคัญของนโยบายการขนส่งในเมืองที่จะพัฒนาและดำเนินการด้วย MTE โดยใช้กระบวนการ SUMP:
ตัวอย่างโครงการนำเสนอ (Lighthouse projects) และแผนงานในภูมิภาค– ร่วมกับพันธมิตรในภูมิภาค 3 พื้นที่ และสมาชิกอื่น ๆ ของเครือข่ายโครงการ SMMR และการสนับสนุนจากภาคีเครือข่ายเพิ่มเติม โครงการ SMMR มุ่งมั่นที่จะออกแบบ นำไปใช้ ประเมิน และพัฒนาโครงการนำเสนอที่เป็นนวัตกรรมดังกล่าวต่อไป รวมถึงเป็นส่วนหนึ่งของแผนและยุทธศาสตร์อาเซียนที่ครอบคลุมการดำเนินการคมนาคมขนส่ง “หลีกเลี่ยง-เปลี่ยนแปลง-ปรับปรุงการ การเชื่อมต่อของอาเซียน การพัฒนาด้านดิจิทัล และการฟื้นตัวจากโควิด-19
เคเบิลคาร์ข้ามพรมแดนระหว่างเวียงจันทน์ (สปป. ลาว) – หนองคาย (ประเทศไทย) – ด้วยการสนับสนุนจาก SMMR I เจ้าหน้าที่ระดับท้องถิ่นและระดับชาติได้ดำเนินการตามกระบวนการที่มีวิสัยทัศน์เพื่อสำรวจความเป็นไปได้ในการปรับปรุงการเดินทางและขนส่งข้ามพรมแดนและขยายแนวคิดของการเสริมกำลังของสะพานมิตรภาพไทย-ลาวที่มีอยู่ และเคเบิลคาร์ข้ามพรมแดนสำหรับการขนส่งผู้โดยสาร บรรลุวัตถุประสงค์เชิงกลยุทธ์หลายประการ:
- เพิ่มขีดความสามารถในการข้ามพรมแดนและข้ามแม่น้ำโขงอย่างรวดเร็ว สามารถตอบสนองความต้องการที่เพิ่มขึ้นจากทางรถไฟสายเวียงจันทน์ – คุนหมิง
- ปรับปรุงคุณภาพการบริการและการรักษาส่วนแบ่งของการขนส่งสาธารณะในการเดินทางข้ามพรมแดน
- สร้างสถานที่สำคัญและแหล่งท่องเที่ยวที่จะส่งเสริมการท่องเที่ยวในและระหว่างประเทศ
ในปี พ.ศ. 2565 ศูนย์ริเริ่มการพัฒนาเมืองสำหรับภูมิภาคเอเชีย Cities Development Initiative for Asia (CDIA) ได้ดำเนินการศึกษาการเตรียมโครงการสำหรับเคเบิลคาร์ข้ามพรมแดน โดยโครงการ SMMR II จะเข้าร่วมการศึกษาและพัฒนากิจกรรมเพิ่มเติมร่วมกับพันธมิตรในภูมิภาค เช่น การสร้างการศึกษาพื้นฐานของการจราจรข้ามพรมแดนหลังจากการเปิดใช้สะพานมิตรภาพไทย-ลาวใหม่ รวมถึงการเริ่มดำเนินการและให้บริการของรถไฟระหว่างคุนหมิง – เวียงจันทน์สำหรับการขนส่งสินค้าและผู้โดยสาร และวิเคราะห์บริการรถประจำทางและรถบริการในพื้นที่ ในภูมิภาค และระยะทางไกลสำหรับการเดินทางข้ามพรมแดน พัฒนาแนวคิดการใช้พลังงานไฟฟ้าและการขยายขนาดการขนส่งชุมชนในเมืองหนองคายและท่านาแล้ง ตลอดจนส่งเสริมการเดินทางและขนส่งเชิงรุกตามแนวแม่น้ำโขงและเขตพื้นที่ใกล้เคียง
การเดินรถโดยสารระหว่างจังหวัดที่มีคุณภาพระหว่างเมือง Can Tho และจังหวัดใกล้เคียงในสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขง – ด้วยการสนับสนุนของโครงการ SMMR I เมือง Can Tho และจังหวัดใกล้เคียงได้สำรวจความเป็นไปได้ในการปรับปรุงการขนส่งสาธารณะระหว่างจังหวัด ซึ่งนำไปสู่การกำหนดแนวคิดในการสร้างทางเดินรถบัสระยะทางไกลในบริบทของการขนส่งด้วยรถโดยสารประจำทาง (BRT) และความมุ่งมั่นร่วมกันระหว่างภาครัฐและเอกชนที่มีต่อโครงสร้างพื้นฐานและการดำเนินงานที่มีคุณภาพ:
- มุ่งเน้นการปรับปรุงยานพาหนะ การประยุกต์โครงสร้างพื้นฐานทางยุทธวิธี และระบบขนส่งอัจฉริยะเพื่อคุณภาพการบริการที่ดีขึ้น
- จัดตั้งศูนย์กลางการเดินทางขนาดเล็ก กลาง และใหญ่ เพื่อเชื่อมต่อกับบริการเดินทางและขนส่งในชนบทและในเมืองตามแนวเส้นทาง
- ประสานงานกับหน่วยงานวางแผนการใช้ที่ดินเพื่อดำเนินการพัฒนาการเดินทางคมนาคมเพื่อรักษารูปแบบการตั้งถิ่นฐานแบบกระจายอำนาจ
ในปี พ.ศ. 2565 CDIA จะดำเนินการศึกษาการเตรียมโครงการสำหรับทางเดินรถโดยสารที่มีคุณภาพระหว่างจังหวัด โดยโครงการ SMMR II จะร่วมการศึกษาวิจัยและพัฒนากิจกรรมเสริมเพิ่มเติมกับพันธมิตรในภูมิภาค เช่น การสร้างการศึกษาพื้นฐาน การวิเคราะห์การขนส่งชุมชนในชนบทและในเมืองในภูมิภาคสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขงทั้งหมด
ปฏิญญาว่าด้วยการเดินทางและขนส่งในเขตเมืองอย่างยั่งยืนในกัมพูชา –
กัมพูชาเป็นพื้นที่สำนักงานของโครงการ SMMR รวมถึงเป็นประธานในการประชุมรัฐมนตรีคมนาคมอาเซียนครั้งที่ 27 เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564 ซึ่งได้รับรองปฏิญญาพนมเปญว่าด้วยการเดินทางและขนส่งอย่างยั่งยืน (Phnom Penh Declaration on Sustainable Mobility) จากกิจกรรมนำร่องในช่วง SMMR I โดยโครงการ SMMR II จะสนับสนุนกระทรวงโยธาธิการและการขนส่ง (MPWT) และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทั้งหมดในมาตรการและโครงการในการดำเนินการตามปฏิญญาพนมเปญว่าด้วยข้อเสนอแนะการเดินทางและขนส่งในเมืองอย่างยั่งยืนและการมีส่วนร่วมในโครงการของอาเซียน และเครือข่ายในปี พ.ศ. 2565 และปีถัดไป โครงการ SMMR II จะมีบทบาทสำคัญใน:
- สร้างกรอบทางกฎหมายสำหรับการดำเนินงานของคณะกรรมการการขนส่งในเมืองพนมเปญ และคณะเจ้าหน้าที่บริหารด้านการขนส่งของเมืองใหญ่ (MTE) ในเมืองภูมิภาคอื่น ๆ
- จัดทำแผนการเดินทางและขนส่งในเมืองอย่างยั่งยืน (SUMP) อย่างละเอียดในเขต Chbar Ampov ในกรุงพนมเปญ (ร่วมกับโครงการ Build4People ซึ่งได้รับทุนสนับสนุนจากกระทรวงศึกษาธิการและการวิจัยแห่งสหพันธรัฐเยอรมนี)
- ส่งเสริมการเดินทางและขนส่งเชิงรุกในทุกระดับของการออกแบบโครงสร้างพื้นฐาน ความปลอดภัยด้านการจราจร และการสนับสนุนทางสังคม ผ่านโรงเรียนและองค์กรภาคประชาสังคมในเมือง ชานเมือง และชนบท
- สนับสนุนกลยุทธ์ระบบขนส่งและจราจรอัจฉริยะของกระทรวงโยธาธิการและขนส่ง (MPWT Intelligent Transport Systems) ผ่านโครงการการปรับปรุงความปลอดภัยทางถนนและคุณภาพอากาศ (develoPPP Improving Road Safety and Air Quality-IRSAQ) ร่วมกับ Deutsche Kennzeichen Technik (DKT GmbH)
- สร้างแพลตฟอร์มของกัมพูชาเพื่อส่งเสริมยานยนต์ไฟฟ้าและแผนปฏิบัติการเพื่อความเป็นเลิศของการขับเคลื่อนด้วยไฟฟ้า
สนับสนุนงบประมาณโดย
กระทรวงความร่วมมือทางเศรษฐกิจและการพัฒนา สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี (BMZ)
ภูมิภาค
อาเซียน ในประเทศสมาชิก โดยเฉพาะประเทศกัมพูชา (ประเทศเจ้าภาพ) สปป.ลาว เวียดนาม และไทย
หน่วยงานร่วมดำเนินงาน
Clean Air Asia, Rupprecht Consult, Wuppertal Institute และ GFA Consulting Group
ระยะเวลาดำเนินโครงการ
พฤศจิกายน พ.ศ. 2564 – ตุลาคม พ.ศ. 2567
ข้อมูลเพิ่มเติม
Dominika Kalinowska (ผู้อำนวยการโครงการ)
Email: Dominika.kalinowska(at)giz.de
Joachim Bergerhoff (หัวหน้าทีม SMMR)
Email: contact(at)smmr.asia